Zwój

Zwój – pierwotna postać książki w formie długiej wstęgi nawiniętej na dwa drążki.

Drążki te (wykonane najczęściej z drewna lub kości słoniowej) były dłuższe niż szerokość zwoju i nie były do niego przymocowane. Nadawały one zwojowi pożądaną sztywność. Przed rozpoczęciem czytania drążki te wysuwano. Wystające końce tych drążków wiązano ze sobą tasiemkami, a zwój owijano w obwolutę pergaminową, najczęściej koloru purpurowego i obwiązywano czerwonymi rzemykami. Zaopatrywano go dodatkowo w tytuł wypisany na skrawku pergaminu doczepionego do rękopisu. W przypadku zwojów wytworniejszych miał kolor czerwony lub szafirowy. Taki doczepiony tytuł ułatwiał odszukiwanie konkretnego zwoju wśród wielu innych.

Zwój czytano rozwijając sukcesywnie jego kolejne partie z jednej strony, zwijając je jednocześnie z drugiej strony.

Zwój Księgi Estery w Sevilli. Źródło: Wikipedia

Pierwsze zwoje datują się na IV tysiąclecie p.n.e. Najstarszym zachowanym przykładem jest grecki zwój papirusowy znaleziony w jednym z grobów egipskich. Od II w. n.e. zwój zaczął być wypierany przez współczesną postać książki, czyli kodeks. Masowe stosowanie kodeksu, a tym samym zanik zwoju, przypada na V w.

Początkowo zwoje sporządzano ze skóry. Używali ich Egipcjanie, Grecy i Rzymianie. Z biegiem czasu pojawiały się nowe materiały: papirus, pergamin i płótna.

Zwój z Biblioteki Watykańskiej. Źródło: Wikipedia

Długość zwoju nie przekraczała zwykle 10 m. Jeżeli utwór nie mieścił się w jednym rulonie, dalszy ciąg tekstu umieszczano na innym zwoju, oznaczając go jako II, III itd. "tom". Przeciętna wysokość zwoju wynosiła od 15 do 30 cm.

Na zwojach pisano pisano trzcinką i atramentem w po jednej, wewnętrznej stronie w regularnych kolumnach, poprzecznie do długości, zachowując co najmniej 2 cm marginesy między kolumnami oraz znacznie szersze u dołu i u góry.

Źródło: Wikipedia